چالش ها و کارکردهای پژوهش و پژوهشگری در ایران

پژوهش، مطالعه ای نظام مند و کنترل شده تجربی و انتقادی درباره کشف روابط میان پدیده ها و ارایه ی فرضیه های گوناگون به شمار می رود و در جست وجوی دست یابی به هدف و عملی مشخص است و بر تأمین سعادت و رفاه همگان تاکید می کند.
هدف اساسی پژوهش های بنیادی، افزایش گستره دانش و آگاهی است. اکنون توانایی های فن آوری و پژوهش های علمی و کاربردی از مهم ترین شاخص های بالندگی و توسعه یافتگی جوامع محسوب می شود. پژوهش امکان افزایش دانش، آگاهی و بهبود شرایط زندگی را به انسان می دهد و سبب پیشرفت جامعه می شود.
«الوین تافلر» نظریه پردازی است که مقوله پژوهش را بسیار مهم می پندارد و در نظریه جابجایی در قدرت با اشاره به سه عامل قدرت، ثروت و دانایی، براین باور است که برخلاف دوران گذشته که زور و ثروت تعیین کننده ترین نیرو برای رسیدن به قدرت بود در دوره معاصر، دانایی مهمترین عامل رسیدن به قدرت است.
او سه پرده تئاتر زندگی بشری را در قالب سه موج تحول در جامعه بشری یعنی انقلاب های کشاورزی، صنعتی و اطلاعات و انفورماتیک مورد بررسی قرار می دهد و مدعی است که با انقلاب اطلاعاتی و ارتباطی، ثروت دیگر به عنوان مهم ترین عامل شکل دهنده به قدرت محسوب نمی شود، بلکه دانایی این جایگاه را بدست آورده است و پایه اصلی دانایی و شناخت نیز پژوهش به شمار می رود. بر این پایه می توان گفت پژوهش در دنیای کنونی می تواند عاملی زیربنایی و اساسی در افزایش قدرت ملی هر کشوری در گردونه جهانی شدن باشد.
پژوهش را باید زیربنای آموزش دانست. بدون انجام پژوهش ایستایی و سکون بر دانش بشری چیره خواهد شد. بنابراین پژوهش یکی از نیروهای اصلی شکل دهنده به جهان است که سبب درک بهتر از دنیای اطراف می شود.
پژوهش می تواند پیامدهای اقتصادی مهمی نیز داشته باشد و به برطرف کردن مشکل های اقتصادی و بهبود شاخص های اقتصادی کشور کمک شایان توجهی بکند.
جایگاه پر اهمیت پژوهش و پژوهشگر در ایران سبب شد تا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در 1379هجری خورشیدی به منظور گسترش مقوله پژوهش در کشور، چهارمین هفته آذر را «هفته پژوهش» نامگذاری کند. این امر به دنبال انتخاب 25 آذر به عنوان روز پژوهش از طرف شورای فرهنگ عمومی صورت پذیرفت.